PRACOWNICZE PLANY KAPITAŁOWE podstawowe informacje

Zasady tworzenia pracowniczych planów kapitałowych oraz zasady ich funkcjonowania zostały określone w ustawie z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (dalej ustawa o PPK). Ustawa ta wprowadza obowiązek utworzenia (z pewnymi wyjątkami) przez podmiot zatrudniający Pracowniczych Planów Kapitałowych (dalej PPK).

Kto ma obowiązek stosowania PPK – Podmiot zatrudniający

Zgodnie z definicją wskazana w ustawie o PPK przez podmiot zatrudniający należy rozumieć:

  1. pracodawcę, zgodnie z definicją wskazaną w Kodeksie pracy,
  2. nakładcę,
  3. rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub spółdzielnie kółek rolniczych,
  4. Zleceniodawcę,
  5. podmiot, w którym działa rada nadzorcza, jeżeli jej członkowie pobierają wynagrodzenie z tytułu pełnionych funkcji.

Co za tym idzie, wszystkie podmioty, o których mowa powyżej objęte są obowiązkiem stosowania ustawy o PPK. Dla uproszczenia, na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto, że każdy podmiot zatrudniający to pracodawca.

Termin stosowania PPK przez pracodawcę

Termin, w którym podmiot zatrudniający ma obowiązek stosowania ustawy o PPK uzależniony został od liczby osób zatrudnionych przez ten podmiot i kształtuje on się w sposób następujący:

  1. od 1 lipca 2019 r. – ustawa ma zastosowanie do podmiotów, które zatrudniają co najmniej 250 osób zatrudnionych (według stanu na dzień 31 grudnia 2018 r.), 
  2. od 1 stycznia 2020 r. – ustawa ma zastosowanie do podmiotów, które zatrudniają co najmniej 50 osób zatrudnionych (według stanu na dzień 30 czerwca 2019 r.), 
  3. od 1 lipca 2020 r. – ustawa ma zastosowanie do podmiotów, które zatrudniają co najmniej 20 osób zatrudnionych (według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r.), 
  4. od 1 stycznia 2021 r. – ustawa ma zastosowanie do jednostek należących do sektora finansów publicznych a także do pozostałych podmiotów niezależnie od ilości zatrudnionych przez te podmioty osób.

Umowa zlecenia a PPK

O ile wątpliwości nie budzi obowiązek objęcia PPK pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, o tyle przedsiębiorcy często zastanawiają się czy muszą stosować PPK, jeśli współpracują z osobami w oparciu o umowę zlecenia. Podobne pytanie pojawia się, jeśli współpracujemy z kimś na podstawie umowy o dzieło. A Czy PPK obejmuje osoby z którymi współpracujemy na podstawie umowy B2B? Odpowiedź na te pytania znajdziemy w art. 2 ust. 1 pkt 18 ustawy o PPK, w którym to ustawodawca zdefiniował kogo należy rozumieć jako osobę zatrudnioną a zatem, kto powinien zostać objęty PPK. I tak przez osoby zatrudnione rozumieć należy:

  1. pracowników, z wyjątkiem pracowników przebywających na urlopach górniczych i urlopach dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla, oraz młodocianych w rozumieniu art. 190 § 1 kodeksu pracy;
  2.  osoby fizyczne wykonujące pracę nakładczą, które ukończyły 18. rok życia, o których mowa w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 303 § 1 kodeksu pracy,
  3. członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych,
  4. osoby fizyczne, które ukończyły 18. rok życia, wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
  5. członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tych funkcji,
  6. osoby wskazane w lit. a-d przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego

– podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tych tytułów w Rzeczypospolitej Polskiej, w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Co zatem istotne, ustawa o Pracowniczych Planach Kapitałowych ma zastosowanie nie tylko do pracowników (osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy), ale również osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy. M.in. ma zastosowane w stosunku do pełnoletnich osob fizycznych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług do której zastosowanie mają przepisy dotyczące zlecenia).

Umowa o zarządzanie PPK

Podmiot zatrudniający ma obowiązek zawarcia z wybraną przez niego instytucją finansową umowy o zarządzanie. Instytucją finansową może być fundusz inwestycyjny, fundusz emerytalny lub towarzystwo ubezpieczeń. 

Uwaga! Jeśli u pracodawcy działa organizacja związkowa istnieje konieczność wybrania instytucji finansowej w porozumieniu z tą organizacją. Jeśli u danego pracodawcy nie funkcjonuje zakładowa organizacja związkowa wybór instytucji finansowej pracodawca dokonuje w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych która wyłoniona zostanie w przyjętym u niego trybie.

W praktyce najczęściej funkcję przedstawiciela pełnią osoby wybrane przez pracowników z załóg lub danych działów funkcjonujących u pracodawcy.

Pracodawca dokonuje wyboru instytucji finansowej z oferty umieszczonej w tzw. Ewidencji PPK, która znajduje się na portalu PPK. Wyboru dokonuje się w szczególności na podstawie oceny proponowanych przez instytucje finansowe:

– warunków zarządzania środkami gromadzonymi w PPK, 

– ich efektywności w zarządzaniu aktywami;

– posiadanego przez nie doświadczenia w zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi lub funduszami emerytalnymi. 

Wyboru dokonuje się mając także na uwadze najlepiej rozumiany interes osób zatrudnionych.

Umowę z instytucją finansową zawiera się w formie elektronicznej pozwalającej na utrwalenie jej treści na trwałym nośniku. 

Umowa o prowadzenie PPK 

Tak jak wspomniano, pracodawca najpierw podpisuje umowę o zarządzanie PPK z wybraną instytucją finansową. Następnie pracodawca zawiera w imieniu i na rzecz osób u niego zatrudnionych umowę o prowadzenie PPK, której załącznikiem jest lista uczestników PPK. Oznacza to, że pracodawca nie ma obowiązku zawierania osobnej umowy w stosunku do każdego pracownika. Lista uczestników PPK która stanowi załącznik do umowy o prowadzenie PPK będzie jedynie aktualizowana o wprowadzone zmiany. 

Umowę o prowadzenie PPK pracodawca musi zawrzeć z instytucją finansową, z którą wcześniej zawarł umowę o zarzadzanie PPK. 

Terminy zawarcia umów PPK

Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o PPK Podmiot zatrudniający zawiera umowę o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej po upływie trzeciego miesiąca zatrudnienia w podmiocie zatrudniającym, nie później niż do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy zatrudnienia. Wyjątek stanowi sytuacja w której osoba zatrudniona zadeklaruje przed upływem tego terminu niedokonywanie wpłat do PPK, na podstawie deklaracji, złożonej w formie pisemnej podmiotowi zatrudniającemu, albo przestanie być w stosunku do tego podmiotu zatrudniającego osobą zatrudnioną.

Do okresu zatrudnienia wlicza się okresy zatrudnienia z poprzednich 12 miesięcy, które miały miejsce u danego pracodawcy.

Przepis art. 16 ust. 1 ustawy o PPK ma zastosowanie jedynie do osób, których okres zatrudnienia rozpocznie się po dacie rozpoczęcia stosowania ustawy dla danego podmiotu zatrudniającego. Termin na zawarcie umowy o prowadzenie PPK (jak też umowy o zarządzanie PPK) wyznaczany jest nie w odniesieniu do początku okresu zatrudnienia, ale w odniesieniu do daty stosowania ustawy przez poszczególne podmioty zatrudniające zgodnie z art. 134 ust. 1 ustawy o PPK – o czym mowa poniżej.

Umowę o zarządzanie PPK, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o PPK pracodawca zawiera nie później niż na 10 dni roboczych przed upływem terminu, w którym jest zobowiązany zawrzeć umowy o prowadzenie PKK.

Przepisy przejściowe

Co za tym idzie termin zawarcia umowy o prowadzenie PPK uzależniony został od tego, kiedy pracownikowi upłynie 3-miesięczny okres zatrudnienia. Ustawodawca wprowadzając terminy, od których przepisy ustawy mają mieć zastosowanie do poszczególnych pracodawców, wprowadził w przepisach przejściowych regulacje szczególne dotyczące terminów zawarcia umów o prowadzenie i zarządzanie PPK. Zgodnie z art. 134 ust. 2 ustawy o PPK umowę o prowadzenie PPK podmiot zatrudniający zawiera w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia, w którym przepisy ustawy zaczynają być stosowane do danego podmiotu zatrudniającego.

Poniżej przedstawiono terminy, w których podmiot zatrudniający, w zależności od liczby zatrudnionych osób, ma obowiązek zawarcia umów z instytucją finansową o prowadzenie PPK oraz o zarządzanie PPK.

  1. podmiot zatrudniający co najmniej 250 osób zatrudnionych (według stanu na dzień 31 grudnia 2018 r.) podpisuje umowę o zarządzanie PPK najpóźniej do 25 października 2019 r. a umowę o prowadzenie PPK najpóźniej do 12 listopada 2019 r.
  2. podmiot zatrudniający co najmniej 50 osób zatrudnionych (według stanu na dzień 30 czerwca 2019 r.) podpisuje umowę o zarządzanie PPK najpóźniej do 24 kwietnia 2020 r. a umowę o prowadzenie PPK najpóźniej do 11 maja 2020 r.
  3. podmiot zatrudniający co najmniej 20 osób zatrudnionych (według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r.) podpisuje umowę o zarządzanie PPK najpóźniej do 27 października 2020 r. a umowę o prowadzenie PPK najpóźniej do 10 listopada 2020 r.
  4. w przypadku pozostałych podmiotów podmiot podpisuje umowę o zarządzanie PPK najpóźniej do 23 kwietnia 2021 r. a umowę o prowadzenie PPK najpóźniej do 10 maja 2021 r.
  5. w przypadku jednostek należących do sektora finansów podmiot podpisuje umowę o zarządzanie PPK najpóźniej do 26 marca 2021 r. a umowę o prowadzenie PPK najpóźniej do 10 kwietnia 2021 r.

Pracodawca zobowiązany jest zatem do podpisania umowy o prowadzenie PPK w podanych wyżej terminach w imieniu i na rzecz wszystkich osób zatrudnionych u niego w dniu, od którego jest on zobowiązany stosować ustawę o PPK, o ile nie złożyły one deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat.

W przypadku osób zatrudnionych po dniu, od którego dany pracodawca ma obowiązek stosować ustawę o PPK, (a więc np. po 1 stycznia 2020 r. u pracodawcy zatrudniającego 30 czerwca 2019 r. co najmniej 50 osób zatrudnionych) aby pracodawca mógł zawrzeć z taką osobą umowę o prowadzenie PPK osoba ta musi mieć trzymiesięczny okres zatrudnienia. Do okresu zatrudnienia wlicza się okresy zatrudnienia z poprzednich 12 miesięcy, które miały miejsce u danego pracodawcy.

Pracodawca, który nie podpisze umowy o zarządzanie PPK w wyznaczonym terminie naraża się na nałożenie grzywny w wysokości 1,5 % funduszu wynagrodzeń u tego pracodawcy w roku obrotowym poprzedzającym popełnienie czynu zabronionego.

Rodzaje wpłat do PPK

Wpłaty PPK mogą pochodzić od:

–  podmiotu zatrudniającego, 

–  osoby zatrudnionej,

– państwa.

Wpłaty dzielimy na podstawowe (obligatoryjne) oraz dodatkowe (dobrowolne).

Wpłaty podstawowe

Podstawowa wpłata osoby zatrudnionej będzie wynosić 2 % wynagrodzenia brutto. Jedynie w przypadku osób, których wynagrodzenia osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia, może ona zostać obniżona do 0,5 % wynagrodzenia.

Wpłata podstawowa finansowana przez pracodawcę wynosi 1,5 % wynagrodzenia brutto pracownika bez względu wysokość wynagrodzenia pracownika.

Pracodawca ma obowiązek informowania uczestnika PPK zarówno o tym że pracownik ma prawo żądać obniżenia wysokości wpłaty podstawowej jak i zadeklarować wpłatę dodatkową.

Wpłaty dodatkowe

Uczestnik może zadeklarować dokonywanie wpłat dodatkowych finansowanych z własnych środków. Wpłaty dodatkowe w całości finansuje uczestnik PPK oraz podmiot zatrudniający. Uczestnik określa wysokość wpłaty dodatkowej w deklaracji składanej podmiotowi zatrudniającemu. Maksymalna wysokość tych wpłat wynosi 2 % podstawy wymiaru. Należy zaznaczyć, że pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika o możliwości zadeklarowania przez niego wpłaty dodatkowej. Wówczas wpłata jest dokonywana (potrącona) z jego wynagrodzenia, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu złożenia deklaracji. 

Maksymalna wysokość wpłaty dodatkowej finansowanej przez podmiot zatrudniający wynosi 2,5 % wynagrodzenia brutto pracownika. Wysokość tej wpłaty dokonywanej przez pracodawcę nie musi być jednakowa dla wszystkich pracowników. Pracodawca może różnicować wysokość wpłaty np. ze względu na długość okresu zatrudnienia lub na podstawie obowiązujących postanowień regulaminu wynagradzania lub układu zbiorowego pracy. Ustalając jednak wysokość wpłaty dodatkowej przez pracodawcę należy jednocześnie pamiętać o zakazie dyskryminacji w zatrudnieniu.

Pracownicy w przedziale wiekowym 18-55 lat

W przypadku pracowników, którzy na dzień utworzenia PPK u danego podmiotu zatrudniającego (odpowiednio 1 lipca 2019 r, 1 stycznia 2010 r., 1 lipca 2020 r. lub 1 stycznia 2021 r.) są w wieku 18-55 lat uczestniczą oni w PPK automatycznie. W takim przypadku, pracownik, który nie chce uczestniczyć w PPK zobowiązany jest złożyć pisemną deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK.

Pracownicy w przedziale wiekowym 55-70 lat

Jeśli podmiot zatrudniający będzie odpowiednio na 1 lipca 2019 r, 1 stycznia 2010 r., 1 lipca 2020 r. lub 1 stycznia 2021 r. tworzył PPK a pracownik w tej dacie będzie miał co najmniej 55 lat, ale nie skończył jeszcze 70 lat podmiot ten zawiera umowę o prowadzenie PPK wyłącznie na wniosek takiego pracownika. Podmiot zatrudniający ma obowiązek poinformowania pracownika o takiej możliwości. 

Termin pobrania z wynagrodzenia wpłaty podstawowej 

Wpłat dokonuje się począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał stosunek prawny wynikający z umowy o prowadzenie PPK. Jeśli więc umowa o prowadzenie PPK zostanie zawarta w styczniu 2020 r. to pierwsza składka powinna być obliczona i pobrana od wynagrodzenia, które pracownik otrzyma w lutym 2020 r. Natomiast wpłata środków do instytucji finansowej powinna nastąpić w terminie do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym składki do PPK zostały obliczone i pobrane. Tych czynności dokonuje pracodawca w imieniu uczestnika. 

Rezygnacja pracownika z dokonywania wpłat

Pracownik powinien pamiętać, że uczestnictwo w programie Pracowniczych Planów Kapitałowych jest dobrowolne. Oznacza to, że pracownik może w każdym momencie zrezygnować z dokonywania wpłat do PPK. W tym celu pracownik powinien złożyć u pracodawcy deklarację z dokonywania wpłat do PPK. Wzór oraz zakres danych jakie muszą się znaleźć w deklaracji został określony w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2019 r. w sprawie deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do pracowniczych planów kapitałowych.

Wznowienie dokonywania wpłat do PPK

Pracownik, który złożył pracodawcy deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat będzie ponownie zapisywany do systemu co 4 lata począwszy od 1 kwietnia 2023 r. (następny termin ponownego wznowienia wpłat wypadnie zatem 1 kwietnia 2027 r. a kolejny 1 kwietnia 2031 r. itd.). Oznacza to, że pracodawca co 4 lata, począwszy od 1 stycznia 2023 r. ma obowiązek w terminie do ostatniego dnia lutego poinformować pracownika, który dokonał wcześniej rezygnacji z dokonywania wpłat, o wznowieniu przekazywania za niego wpłat do PPK. Przypomnieć także trzeba, że w takim wypadku od kwietnia pracodawca ma obowiązek przekazywać wpłaty do PPK za każdego kwalifikującego się pracownika, chyba że pracownik ponownie poinformuje pracodawcę o tym, że rezygnuje z ich dokonywania.

Pracownik ma także w każdym czasie możliwość wnioskowania o wznowienie dokonywania wpłat. W takiej sytuacji pracodawca dokonuje wpłat do PPK począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik złożył mu ten wniosek.