ZALICZKA NA POCZET DYWIDENDY

Problematyka wypłaty zaliczki na poczet dywidendy została uregulowana w art. 194 oraz 195 kodeksu spółek handlowych (dalej k.s.h.)

Kiedy można wypłacić zaliczkę na poczet dywidendy?

W pierwszej kolejności wskazać należy , że wypłata zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy będzie dopuszczalna tylko wtedy, gdy umowa spółki zawiera takie upoważnienie. Organem wyłącznie uprawnionym do wypłacania zaliczek na poczet dywidendy jest zarząd spółki. 

Dodatkową przesłanką wynikającą z art. 194 k.s.h. jest posiadanie przez spółkę środków faktycznie wystarczających na wypłatę. Chodzi tu w szczególności o to, aby na skutek wypłaty zaliczek dywidendowych nie zachwiać płynnością finansową spółki. 

Kto decyduje o wypłacie zaliczki na poczet dywidendy

Decyzja o wypłacie zaliczki zawsze będzie decyzją podejmowaną przez zarząd, tj. po uwzględnieniu nie tylko sytuacji finansowej w danym momencie oraz projekcji na czas przyszły, lecz także planów na przyszłość odnośnie rozwoju spółki, przy jednoczesnym wzięciu pod uwagę zewnętrznego otoczenia spółki. 

Warto także przypomnieć, że podejmując decyzję o wypłacie zaliczki, należy zachować dużą ostrożność. W szczególności należy brać pod uwagę to, że pomimo prognoz co do przyszłego zysku może okazać się, iż ostatecznie spółka nie odnotuje zysku za rok obrotowy, w którym wypłacano zaliczki (albo odnotuje go w rozmiarach niepokrywających wypłaconych zaliczek).

Zaliczka na poczet dywidendy – przesłanki

Ustawowe przesłanki dopuszczalności wypłacania zaliczek dywidendowych wskazuje także art. 195 § 1 k.s.h., przy czym umowa spółki może oczywiście przewidywać warunki surowsze. 

Zgodnie z art. 195 § 1 k.s.h. Spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.

Pierwszą zatem przesłanką uprawniającą do wypłaty zaliczki na poczet dywidendy jest zatwierdzenie sprawozdania za poprzedni rok obrotowy. Dodatkowym warunkiem koniecznym jest wykazanie w sprawozdaniu zysku osiągniętego przez spółkę. Bez spełnienia tych warunków nie jest możliwa wypłata zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy.

Zakładając, że w spółce nie ma celowego funduszu (kapitału rezerwowego) przeznaczonego na wypłaty zaliczek na poczet dywidendy, nie ma niepokrytych strat i spółka nie posiada udziałów własnych, można powiedzieć, że maksymalna zaliczka to połowa zysku osiągniętego narastająco w bieżącym roku obrotowym. Co prawda ustawa nie określa wprost, że chodzi o zysk bieżącego roku liczony narastająco, jednakże w doktrynie podkreśla się, że tak należy rozumieć sformułowanie „zysk osiągnięty od końca poprzedniego roku obrotowego”, gdyż w przeciwnym razie łatwo można by doprowadzić do wypłacenia zaliczek przewyższających rzeczywisty zysk bieżącego roku.

Podobnie jak dywidenda, zaliczka na poczet dywidendy stanowi świadczenie pieniężne. 

Wypłata zaliczki na poczet dywidendy za poprzedni rok

Wskazać trzeba, że w doktrynie prawa handlowego istnieje spór co do tego czy zaliczka dywidendowa może być wypłacana na poczet dywidendy nie tylko za bieżący, ale i za poprzedni rok obrotowy.

Większość komentatorów podnosi, że zaliczka taka stanowi wypłatę na poczet dywidendy za bieżący rok obrotowy, a nie za ostatni rok obrotowy (tak A. Opalski, w: „Dywidenda po nowelizacji kodeksu spółek handlowych”, Pr. Sp. 2004, nr 6, s. 2; również S. Sołtysiński (w:) S. Sołtysiński i in., Kodeks…, t. 2, 2002, s. 315). Dlatego też ustawa posługuje się w art. 194 k.s.h. sformułowaniem „zaliczka na poczet dywidendy”, zaś w art. 195 § 1k.s.h. określeniem „zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy”, co jednoznacznie wskazuje, że dokonywana jest ona tytułem zaliczenia jej na świadczenie zasadnicze, jakim jest dywidenda, stanowiąc swoistą antycypację tego świadczenia. Wypłata zaliczki następuje zawsze przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy, na poczet którego, tj. w ciężar którego, dokonywana jest zaliczka, tym bardziej że art. 195 § 1 k.s.h. jako warunek wypłaty zaliczki wskazuje zatwierdzenie sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy 

Wypłata zaliczki na poczet dywidendy za bieżący rok

W doktrynie podnosi się, że po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego nie można mówić o przewidywaniu dywidendy. Jeżeli bowiem sprawozdanie finansowe wykazuje zysk, który może być przeznaczony do podziału, to kompetencja do dokonywania podziału zysku spółki przechodzi na zgromadzenie wspólników. Co za tym idzie, w takim przypadku wspólnicy powinni podjąć uchwałę o podziale zysku za dany rok obrotowy np. poprzez przeznaczenie go na wypłatę dywidendy.

Argumentując podgląd, iż zaliczka jest wypłatą na poczet dywidendy za bieżący rok obrotowy warto wskazać, że zaległa dywidenda ze swojej natury powinna być rozliczana w okresach rocznych. Zaliczka zaś jest wyłącznie świadczeniem na poczet przyszłej, „przewidywanej” dywidendy. Moment wypłaty zaliczki został zatem odsunięty na okres po odbyciu zwyczajnego zgromadzenia wspólników i ewentualnym przyznaniu dywidendy za poprzedni rok obrotowy, jednak przed upływem bieżącego roku obrotowego, za który ma być przyznana zaliczka (tak też T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, w: Siemiątkowski, Potrzeszcz, Komentarz KSH, t. 2, 2011, s. 190). W spółkach, w których rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym możliwość wypłaty dywidendy powstanie zatem w drugiej połowie roku kalendarzowego.

W doktrynie wyrażone jest także odmiennie stanowisko co do powyższej kwestii. Niektórzy komentatorzy w tym S. Sołtysiński (w: Sołtysiński i in., Komentarz KSH, t. 2, 2014, s. 372), I. Komarnicki (Prawo, s. 180–182) i P. Pinior (Zaliczka, s. 21), zezwalają na wypłatę zaliczki po zakończeniu bieżącego roku obrotowego, lecz pogląd ten w mojej ocenie nie jest dominujący.

Możliwość wypłaty zaliczki na poczet dywidendy

Zarząd może dokonać wypłaty zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy, o ile obok warunków określonych w art. 194 KSH, tj.:

  1. przyznania zarządowi w umowie spółki upoważnienia do wypłaty zaliczek na poczet dywidendy,
  2. dywidenda musi być spodziewana w danym roku (przewidywana),
  3.  spółka musi posiadać środki wystarczające na wypłatę zaliczki;

spełnione zostaną warunki zawarte w art. 195 KSH, tj.:

  1. sprawozdanie finansowe spółki za poprzedni rok obrotowy musi zostać zatwierdzone zgodnie z art. 231 § 2 pkt 2 KSH;
  2. zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazało zysk.

Jeżeli powyższe przesłanki są spełnione, możliwa jest wypłata zaliczek na poczet dywidendy, w tym kilka razy w trakcie roku obrotowego.