W świecie prawa handlowego i spółek z o.o., istnieje wiele mechanizmów, które regulują zbywanie udziałów w spółkach kapitałowych. Dwa z tych mechanizmów, które często wprowadzane są w umowach spółek z o.o., to prawo pierwokupu udziałów i prawo pierwszeństwa nabycia udziałów w spółce z o.o.
Zarówno prawo pierwokupu udziałów jak i prawo pierwszeństwa nabycia udziałów w spółce z o.o. mają na celu ograniczanie procesu zbywania udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Więcej na temat sprzedaży udziałów znajdziesz tutaj. W niniejszym artykule omówimy, czym są te dwa prawa, jakie są ich różnice i podobieństwa, oraz jakie konsekwencje nieskorzystania z nich mogą mieć dla strony umowy.
Prawo pierwokupu a prawo pierwszeństwa u umowie spółki
Cała procedura postępowania powinna zostać opisana w umowie spółki. Wprowadzając do umowy spółki zapisy dotyczące prawa pierwokupu czy też prawa pierwszeństwa nabycia udziałów warto zadbać o określenie poszczególnych kroków oraz terminów, w jakich należy je wykonać.
Prawo pierwokupu co do zasady zostało uregulowane w kodeksie cywilnym jednak nie stanowi to przeszkody, aby zapisy te wprowadzić do umowy spółki. Umowa spółki powinna przewidywać tryb w jakim wspólnicy powinni skorzystać ze swych uprawnień tak, aby nie blokować przeprowadzenia transakcji. Wprowadzając takie ograniczenia do umowy spółki należy unikać niejasnych postanowień, aby nie blokowały sprzedaży udziałów.
Prawo pierwszeństwa i prawo pierwokupu udziałów pomoc prawna
W praktyce korzystanie z prawa pierwszeństwa i prawa pierwokupu udziałów w spółce z o.o. może być skomplikowane. W takim przypadku warto skorzystać z usług profesjonalnej pomocy prawnej.
Aby zastrzeżenie prawa pierwszeństwa i prawa pierwokupu udziałów było wiążące, należy je wprowadzić do treści umowy spółki. Warto zatem zadbać o poprawną redakcję postanowień precyzujących zasady realizacji uprawnionego wspólnika.
Zarówno pierwszeństwo nabycia udziałów jak i prawo pierwokupu może przysporzyć trudności wspólnikom spółki. Pomoc prawna w zakresie tych zagadnień zapewni odpowiednie zrozumienie prawnych aspektów związanych z udziałami w spółce oraz pomoże w przeprowadzeniu prawidłowej procedury obowiązującej w spółce. Warto skorzystać z doświadczonych prawników, którzy pomogą stosowaniu prawa pierwokupu i prawa pierwszeństwa nabycia udziałów. Prowadzimy obsługę spółek zarówno z siedzibą w Warszawie jak i innych miastach. W celu uzyskania pomocy prawnej skontaktuj się z nami.
Prawo pierwokupu udziałów w spółce z o.o
Prawo pierwokupu udziałów w spółce z o.o. to jeden ze sposobów ograniczania zbycia udziałów w spółce z o.o. Najczęściej określone zostaje w postanowieniach z umowy spółki, ale może także wynikać z przepisów prawa. Prawa pierwokupu nie należy jednak mylić z prawem pierwszeństwa nabycia udziałów – o czym w dalszej części.
Prawo pierwokupu udziałów w spółce z o.o. oznacza, że wspólnicy w danej spółce (lub osoby spoza grona wspólników), posiadają uprawnienie do nabycia udziałów podlegających sprzedaży przed osobą trzecią. W praktyce oznacza to, że jeśli wspólnik A zdecyduje się sprzedać swoje udziały innej osobie, to pozostali wspólnicy, czyli B i C, mają prawo pierwokupu tych udziałów przed osobą, której wspólnik A chce sprzedać udziały.
Jednakże, aby to prawo mogło być zrealizowane, musi zostać zawarta warunkowa umowa sprzedaży udziałów.
Najpierw warunkowa umowa sprzedaży udziałów, potem realizacja prawa pierwokupu
W przypadku prawa pierwokupu wspólnik zamierzający zbyć należące do niego udziały zawiera z potencjalnym nabywcą udziałów warunkową umowę sprzedaży.
Taka warunkowa umowa sprzedaży zawierana jest pod warunkiem zawieszającym – tj. warunkiem nieskorzystania z prawa pierwokupu przez uprawnionego wspólnika np. w terminie tygodnia od daty zawiadomienia o treści warunkowej umowy sprzedaży udziałów.
Zobowiązany z tytułu prawa pierwokupu powinien niezwłocznie zawiadomić uprawnionego wspólnika o treści umowy sprzedaży zawartej z osobą trzecią. Przykładowo sprzedający wspólnik (A) musi poinformować pozostałych wspólników (B i C) o warunkowej umowie sprzedaży udziałów zawartej pomiędzy wspólnikiem A i osobą trzecią. Pozostali wspólnicy (B i C) mają wtedy określony czas na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z prawa pierwokupu.
Oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu
Wspólnik posiadający prawo pierwokupu poprzez złożenie oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu nabycia udziałów nabywa udziały według zasad i za cenę ustaloną w treści warunkowej umowy sprzedaży zawartej między dotychczasowym wspólnikiem (wspólnikiem sprzedającym udziały), a osobą trzecią nabywającą udziały spółki.
Jeśli zatem pozostali wspólnicy (B i C) zdecydują się skorzystać z prawa pierwokupu, to umowa sprzedaży zostaje zrealizowana, a sprzedający udziały wspólnik (A) musi zbyć swoje udziały tym wspólnikom na warunkach, jakie zostają określone w treści warunkowej umowy sprzedaży udziałów. Jeśli natomiast żaden z pozostałych wspólników nie skorzysta z prawa pierwokupu w określonym terminie, to sprzedający może sprzedać swoje udziały osobie trzeciej na warunkach zawartych w treści warunkowej umowy sprzedaży udziałów. Umowa zawarta pomiędzy dotychczasowym wspólnikiem (wspólnikiem sprzedającym udziały) a osobą trzecią staje się skuteczna.
Oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu powinno być złożone w tej samej formie co warunkowa umowy sprzedaży udziałów. Co za tym idzie oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu powinno być złożone w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Konsekwencje naruszenia prawa pierwokupu
Naruszenie prawa pierwokupu może skutkować różnymi konsekwencjami. W przypadku, gdy sprzedający nie poinformuje pozostałych wspólników o swojej intencji sprzedaży lub nie zaoferuje im udziałów na tych samych warunkach, na jakie uzgodnił z nabywcą, pozostali wspólnicy mogą wystąpić na drogę sądową w celu dochodzenia swoich praw. Uprawniony z tytułu prawa pierwokupu będzie mógł dochodzić odszkodowania na podstawie przepisów określonych w kodeksie cywilnym.
Zgodnie bowiem z art. 599 k.c. jeżeli zobowiązany z tytułu prawa pierwokupu sprzedał rzecz osobie trzeciej bezwarunkowo albo jeżeli nie zawiadomił uprawnionego o sprzedaży lub podał mu do wiadomości istotne postanowienia umowy sprzedaży niezgodnie z rzeczywistością, ponosi on odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę.
Zasadniczo naruszenie obowiązków ciążących na zobowiązanym z tytułu prawa pierwokupu nie pozbawia natomiast skuteczności umowy sprzedaży zawartej przez zobowiązanego z osobą trzecią, należy jednak pamiętać o odpowiedzialności odszkodowawczej. W tym miejscu rysuje się zasadnicza różnica pomiędzy prawem pierwszeństwa a prawem pierwokupu.
Niektórzy uważają jednak, że wspólnik, którego prawo pierwokupu zostało naruszone, w określonych przypadkach będzie miał także prawo do wytoczenia powództwa o uznanie bezwarunkowej umowy sprzedaży udziałów za bezskuteczną. Jak przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 listopada 2001 r. (sygn. akt V CKN 536/00) wystąpienie na podstawie art. 59 k.c. z powództwem o uznanie umowy zbycia udziału w spółce z o.o. zawartej bezwarunkowo, mimo zastrzeżonego dla wspólników prawa pierwszeństwa nabycia udziału, jest możliwe, jeżeli o uprawnieniu tym obie strony umowy wiedziały.
Prawo pierwszeństwa nabycia udziałów
Prawo pierwszeństwa nabycia udziałów jest drugim mechanizmem regulującym zbywanie udziałów w spółkach z o.o. W odróżnieniu od prawa pierwokupu, pierwszeństwo nabycia udziałów daje wspólnikom spółki możliwość zaoferowania swoich udziałów do sprzedaży, zanim zostaną one sprzedane osobie trzeciej. Innymi słowy, wspólnicy spółki mają pierwszeństwo w zakupie udziałów przed osobami spoza spółki.
W przypadku prawa pierwszeństwa, wspólnik zamierzający zbyć udziały ma obowiązek poinformować uprawnionych o zamiarze zbycia posiadanych udziałów. Prawo pierwszeństwa nabycia udziałów jest zatem ograniczeniem zbycia udziału w spółce z o.o. wyrażającym się w konieczności uzyskania zgody na zbycie udziału osobie spośród wspólników lub spoza ich grona.
Prawo pierwszeństwa – komu i kiedy przysługuje
Prawo pierwszeństwa do nabycia udziałów przysługuje pozostałym wspólnikom spółki z o.o. na zasadach określonych przez kodeks spółek handlowych oraz w samej treści umowy spółki. Oznacza to, że zarówno ustawa, jak i umowa spółki mogą określić szczegółowe zasady korzystania z prawa pierwszeństwa. W praktyce oznacza to, że prawo pierwszeństwa może różnić się w zależności od spółki.
Przy prawie pierwszeństwa zbywający udziały zobowiązany jest do poinformowania osoby uprawnionej o zamiarze zbycia swoich dotychczasowych udziałów.
Prawo pierwszeństwa przysługuje wspólnikom, gdy inny wspólnik zamierza zbyć swoje udziały. W takiej sytuacji wspólnik, który chce sprzedać udziały, musi poinformować pozostałych wspólników o swojej intencji. Pozostali wspólnicy mają wówczas określony czas na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z prawa pierwszeństwa i zakupie udziałów na tych samych warunkach, jakie zaproponował nabywcy spoza spółki.
Zapisy w umowie spółki z o.o. co do realizacji prawa pierwszeństwa
Warto zaznaczyć, że w umowie spółki z o.o. można zawrzeć szczegółowe zapisy dotyczące realizacji prawa pierwszeństwa. Umowa może określić, jakie są procedury i terminy, które muszą być przestrzegane w przypadku zbywania udziałów. Może także zawierać zapisy dotyczące cen i warunków, na jakich udziały mają być zbywane.
Jak wspomniano przy prawie pierwszeństwa zbywający jest obowiązany tylko do poinformowania osoby uprawnionej o zamiarze zbycia celem umożliwienia skorzystania z prawa pierwszeństwa.
Oświadczenie o nieskorzystaniu z prawa pierwszeństwa
Jeśli żaden z pozostałych wspólników nie skorzysta z prawa pierwszeństwa w określonym terminie, to sprzedający może dokonać zbycia swoich udziałów osobie trzeciej. W takiej sytuacji warto zawrzeć w umowie spółki zapisy dotyczące formy oświadczenia o nieskorzystaniu z prawa pierwszeństwa.
Konsekwencje naruszenia prawa pierwszeństwa
Naruszenie prawa pierwszeństwa nabycia udziałów również może skutkować różnymi konsekwencjami. W przypadku, gdy sprzedający nie poinformuje pozostałych wspólników o swojej intencji zbycia udziałów lub nie udzieli im pierwszeństwa w zakupie, może to prowadzić do nieważności umowy sprzedaży z osobą trzecią. Będzie to miało miejsce w sytuacji, gdy prawo pierwokupu z mocy ustawy przysługuje Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego, współwłaścicielowi albo dzierżawcy.
W standardowych sytuacjach jednak nie prowadzi to do nieważności umowy a wspólnicy, którzy zostali pominięci w procesie, mogą dochodzić swoich roszczeń odszkodowawczych.
W sytuacji sprzedaży udziałów z pominięciem prawa pierwszeństwa warto jest wprowadzić w umowie spółki karę umowną za zawarcie takiej umowy z pominięciem prawa pierwszeństwa. Zwolni to uprawnionego wspólnika, którego prawa zostały naruszone z uciążliwego w tym wypadku obowiązku wykazania szkody.
Prawo pierwszeństwa nabycia i prawo pierwokupu udziałów KRS
Krajowy Rejestr Sądowy (KRS) odgrywa istotną rolę w kontekście regulacji dotyczących spółek z o.o. oraz praw związanych z zbywaniem udziałów. Prawo pierwszeństwa nabycia i prawo pierwokupu udziałów prowadzą w konsekwencji do zmiany wspólników lub wartości liczby posiadanych udziałów przez dotychczasowych wspólników. Co za tym idzie zmiana ta musi został ujawniona w Krajowym Rejestrze Sądowym.
